Themadag Systeemverandering in de GGZ

Veel psychologen, psychiaters en andere professionals in de GGZ signaleren dat ‘het systeem’ is vastgelopen. Dit komt niet alleen tot uitdrukking in de wachtlijstproblematiek, maar heeft ook inhoudelijke consequenties voor de beroepsuitoefening. Behandelaars ervaren bijvoorbeeld een steeds groter spanningsveld tussen wat mag, gezien de afspraken met zorgverzekeraars, en de hulpvraag van patiënten. Ook is de werk- en prestatiedruk de afgelopen jaren sterk toegenomen. Sommige GGZ-instellingen werken bijvoorbeeld met ‘behandeldashboards’, waarop wordt gemonitord of een behandelaar genoeg patiënten behandelt. Bij andere GGZ-instellingen zijn de werkdagen zo ingericht dat er nauwelijks tijd is om tussen patiëntcontacten door te eten of met een collega te overleggen. Ondertussen hebben veel behandelaars de ervaring dat ze het werk, waar het ze ooit om begonnen was, zijn kwijtgeraakt. Sommigen proberen om hun stem te laten horen binnen GGZ-instellingen. Maar vaak komen ze hierbij tot de ontdekking dat hun signaal door leidinggevenden en bestuurders niet of onvoldoende wordt opgepikt.

Het veranderen van het systeem begint bij inzicht in het systeem
Het is duidelijk dat er iets moet veranderen in de GGZ. Maar hoe doen we dat? Een eerste uitgangspunt van deze themadag is dat we niet moeten wachten totdat iemand anders de problemen oplost. We moeten onderzoeken welke stappen we zelf kunnen zetten, op de plek waar we staan en met wie we zijn. De kleine stappen zijn net zo belangrijk als de grote. Een tweede uitgangspunt is dat het veranderen van het systeem begint met inzicht in het systeem. De problemen in de GGZ zijn als het topje van een ijsberg: de echte oorzaken liggen dieper en grotendeels uit het zicht, op het niveau van onderliggende paradigma’s. Als we meer inzicht hebben in deze paradigma’s, kan dat de ervaring geven dat er veel puzzelstukjes op hun plek vallen: een Aha-Erlebnis. Dat komt omdat allerlei, op het eerste gezicht onsamenhangende praktijken en fenomenen, plotseling samenhang en logica vertonen. Daardoor wordt het mogelijk om gerichter te communiceren met bijvoorbeeld managers en bestuurders en om bewuster te onderzoeken welke kleine of grote stappen we zelf zouden kunnen zetten – of met elkaar.